Το Ε.Α.Μ.
Στις 27 Σεπτέμβρη 1941, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, ιδρύθηκε στην Αθήνα το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΕΑΜ στις γραμμές του οποίου συσπειρώθηκε η πλειοψηφία του λαού.
Από την πρώτη κιόλας στιγμή, μετά την ολοκλήρωση της τριπλής κατοχής από τα γερμανικά,ιταλικά και βουλγαρικά στρατεύματα, το ΚΚΕ ύψωσε τη σημαία της αντίστασης. Εξοπλισμένο με τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε την 1η Ιούλη 1941 για τη συγκρότηση ενός εθνικού μετώπου για την απελευθέρωση, απευθύνθηκε σε όλα τα κόμματα. Πρωτοστάτησε, επίσης, στη συγκρότηση του Εργατικού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου στις 16 Ιούλη 1941.
Στις επαφές που έγιναν ανάμεσα στους εκπροσώπους του ΚΚΕ και τους εκπροσώπους των άλλων κομμάτων, το Μάη και τον Ιούνη του 1941, τα παλιά αστικά κόμματα χαρακτήρισαν «τυχοδιωκτισμό» τα σχέδια για οργάνωση αντίστασης εναντίον των κατακτητών και απέρριψαν τις προτάσεις για συνεργασία.
Μόνο μερικά κόμματα και ομάδες συμφώνησαν να πραγματοποιηθεί η ενότητα για την οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Αυτά ήταν: Το Αγροτικό Κόμμα, το νεοσύστατο κόμμα «Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας» και το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας. Οι εκπρόσωποι αυτών των κομμάτων, μαζί με το ΚΚΕ, προχώρησαν στις 27 Σεπτέμβρη του 1941 στην ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου.
Οι σκοποί του ΕΑΜ όπως διατυπώθηκαν στο ιδρυτικό του ήταν οι εξής:
α) Η απελευθέρωση του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.
β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως, σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών διά Συντακτικήν Εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν, ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του.
γ) Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του ελληνικού λαού, όπως αποφανθεί περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του, παρά πάσαν αντιδραστικήν απόπειραν, ήτις θα τείνει να επιβάλλει εις τον λαόν λύσεις αντιθέτους προς τας επιθυμίας του και η εκμηδένισης, δι' όλων των μέσων του ΕΑΜ και των οργάνων που το αποτελούν, πάσης τοιαύτης απόπειρας».
Αιμοδότης της ΕΑΜικής αντίστασης το ΚΚΕ
Από τα χρόνια της κατοχής ήταν φανερό ότι το ΕΑΜ και το ΚΚΕ θα ήταν ο καταλύτης των πολιτικών εξελίξεων όταν απελευθερωνόταν η Ελλάδα. Το ΚΚΕ ήταν ο εμπνευστής και ο αιμοδότης της Εαμικής αντίστασης. Στο ΕΑΜ συσπειρώθηκαν ενάμισι εκατομμύριο Έλληνες.
Δημιουργήθηκε στη συνέχεια το ένοπλο τμήμα, ο ΕΛΑΣ που είχε στις γραμμές του σχεδόν 150000 ένοπλους αντάρτες. Λίγο αργότερα ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ που τράβηξε στις γραμμές της 650000 νεολαίους.
Ο ΕΛΑΣ έδωσε πάνω από 600 μάχες και προξένησε μεγάλες ζημιές στον εχθρό. 12 γερμανικές μεραρχίες είχαν καθηλωθεί τότε στην Ελλάδα. Οκτώ λιγότερες από όσες αντιμετώπισαν οι Αμερικάνοι και οι Άγγλοι όταν αποβιβάστηκαν στην Νορμανδία. Το αποτέλεσμα αυτής της γενναίας δράσης ήταν η απελευθέρωση μέχρι το 1944 του 90% της κατεχόμενης Ελλάδας. Στις απελευθερωμένες περιοχές έμπαιναν οι βάσεις της Εαμικής εξουσίας.
Μέσα από τον ηρωισμό των μελών και των στελεχών του το ΚΚΕ δημιούργησε αγωνιστικά πρότυπα στον λαό. Μόνο οι νεκροί της κομματικής οργάνωσης Αθήνας στην διάρκεια της κατοχής ήταν πέντε χιλιάδες. Η ίδρυση και η δράση του ΕΑΜ στάθηκαν από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας.Για πρώτη φορά στην Ελλάδα ενώθηκαν και πάλεψαν πλάι - πλάι, κάτω από τις σημαίες μιας ενιαίας πατριωτικής απελευθερωτικής οργάνωσης, τόσο τεράστια πλήθη, που μετρούνταν σε εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια αγωνιστές και αγωνίστριες.
Η χρεοκοπία των αστικών πολιτικών δυνάμεων
Η γερμανική κατοχή δεν κατάργησε το καπιταλιστικό σύστημα.
Ένα τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου επέλεξε να διαχειριστεί και να υπερασπιστεί άμεσα την εξουσία της τάξης του στην κατοχική Ελλάδα δημιουργώντας τις κατοχικές κυβερνήσεις των δοσίλογων, των ταγμάτων Ασφαλείας κ.α.
Αυτές οι κυβερνήσεις ήταν αναγκαίες στους ναζιστές κατακτητές γιατί θα συνέβαλαν στην καταστολή του λαού και θα ήταν τοποτηρητές των Γερμανικών συμφερόντων.
Η ταξική συνέπεια των κατοχικών κυβερνήσεων αναγνωρίστηκε από τις μεταπολεμικές αστικές κυβερνήσεις που όχι μόνο δεν τιμώρησαν τους μετέχοντες αλλά τους αξιοποίησαν κιόλας ενάντια στο λαϊκό κίνημα.Τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1944 είναι αποκαλυπτικά για τον ρόλο αυτών των δυνάμεων.
Ένα άλλο τμήμα, το μεγαλύτερο, της αστικής πολιτικής σκηνής ανήκει στους απόντες του αγώνα. Ο Σοφούλης, αρχηγός των «Φιλελευθέρων», ο Καφαντάρης, των «Προοδευτικών», ο Σοφιανόπουλος, του «Αγροτικού Κόμματος», ο Παπανδρέου, του «Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος», ο Κανελλόπουλος, του «Εθνικού Ενωτικού Κόμματος», ο Κ. Καραμανλής, του «Λαϊκού Κόμματος», απείχαν ουσιαστικά, ορισμένοι και τυπικά, ενώ ο Γονατάς, υπαρχηγός του «Κόμματος των Φιλελευθέρων», καθοδήγησε την ίδρυση των «Ταγμάτων Ασφαλείας» του Ράλλη.Ο Καφαντάρης, σε πρόταση που του έγινε από το ΚΚΕ να προσχωρήσει στην Αντίσταση, απάντησε ότι οι Έλληνες δεν έπρεπε να νοιάζονται γιατί το ζήτημα θα το έλυναν οι σύμμαχοι.Ο Παπανδρέου απάντησε με κατηγορηματικό όχι στην πρόταση που του έγινε να ηγηθεί στο ΕΑΜ.
Ο Πλαστήρας καλούσε ανοικτά τον λαό να συνεργαστεί με τους Γερμανούς. «Είμαι της γνώμης -έλεγε - ότι πρέπει να γίνει κυβέρνησις φιλογερμανική, για να καταστήσωμεν ολιγώτερον οδυνηράν την ήτταν. Αυτό πρέπει να γίνη και αν ακόμη θα ηξεύραμε ότι ο πόλεμος θα ετελείωνε και μετά τινας μόνον μήνας με τελείαν ήτταν του άξονος (όπερ απίθανον)».Ανάμεσα σε όλους αυτούς δεν υπήρχαν Σινικά τείχη.
Ο αστικός πολιτικός κόσμος που δεν μπήκε στις κατοχικές κυβερνήσεις, που στήριξε τον ΕΔΕΣ ή μετακόμισε στο Κάιρο μηχανογραφώντας μαζί με τους Εγγλέζους συμμάχους τους σε συνεννόηση με τις κατοχικές κυβερνήσεις για την επάνοδό τους στην απελευθερωμένη Ελλάδα, δεν ήταν αμέτοχος και στη συγκρότησή τους.
Ο Τσολάκογλου, κατοχικός πρωθυπουργός πριν σχηματίσει την κυβέρνησή του συναντήθηκε με τους Πάγκαλο, Γονατά, Οθωναίο, Μάξιμο, Τσαλδάρη, Παπανδρέου, Κανελόπουλο και άλλους και όλοι συμφώνησαν στην ανάγκη σχηματισμού κυβέρνησης αναγνωρίζοντας σαν σφάλμα την κήρυξη του πολέμου κατά της Γερμανίας από το προηγούμενο καθεστώς.Οι επιδιώξεις όλων τους ήταν να επανέλθουν στην εξουσία μετά την κατοχή.
Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις και οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές γνώριζαν πολύ καλά ότι ο αγώνας που διεξαγόταν κατά των κατακτητών είχε κατά βάθος ταξικό περιεχόμενο.Δεν ξεγελιόταν από το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο του, που κάλυπτε το κοινωνικό.Κατανοούσαν πως ο ερχομός των λαϊκών μαζών στο προσκήνιο, έστω με αφετηρία την εθνική απελευθέρωση, δε γινόταν να περιοριστεί σ' αυτήν, απ' τα ίδια τα πράγματα. Μετά την απελευθέρωση στην ημερήσια διάταξη έμπαινε το ζήτημα σταθεροποίησης ή ανατροπής της αστικής εξουσίας.
Γιατί την ίδια στιγμή, που 100άδες χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα κι η δυστυχία ήταν ο καθημερινός σύντροφος των υπολοίπων, κάποιοι θησαύριζαν.Η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από το κεφάλαιο και η εξαθλίωση μεγάλου τμήματος της αγροτιάς δεν οφειλόταν μόνο στους καταχτητές αλλά και στη ντόπια αστική τάξη.Ωστόσο το ΚΚΕ δεν μπόρεσε να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε προς την επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας και τότε ακόμη, ιδίως μετά το 1943, που οι συνθήκες επέβαλαν να θέσει το ζήτημα της επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας.Δηλαδή δεν είχε πρόβλεψη και έτσι την κρίσιμη στιγμή δεν έλυσε το ζήτημα της σύμπλεξης του κοινωνικοταξικού περιεχομένου του αγώνα με τον εθνικοαπελευθερωτικό.
Ετσι, οδηγήθηκε στην υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο εγγλέζικο στρατηγείο της Μ. Ανατολής (5 Ιούλη 1943) και αργότερα στις συμφωνίες του Λιβάνου (20 Μάη 1944) και της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), για να διατηρήσει και να διευρύνει την «εθνική ενότητα».Στη διακύρηξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 65χρονα της αντιφασιστικής νίκης αναφέρονται τα εξής:«Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το Κόμμα μας (...) δεν διαμόρφωσε τις υποκειμενικές προϋποθέσεις μιας πορείας που, ανάλογα και με άλλους παράγοντες, μπορούσε να οδηγήσει στη νίκη.Οι δυνάμεις που συμμετείχαν στο ΕΑΜ εξέφραζαν διαφορετικά συμφέροντα. Εκτός από το ΚΚΕ συμμετείχαν και δυνάμεις σοσιαλδημοκρατικές, φιλελεύθερες, γενικά αστικής πολιτικής κατεύθυνσης. Επρεπε να θεωρηθεί βέβαιο ότι, εξαιτίας των ταλαντεύσεων που προσιδιάζουν στη φύση τέτοιων κομμάτων και ατόμων και που δεν είναι διατεθειμένα να φτάσουν μέχρι το τέλος του δρόμου, δεν ήταν δυνατό η εργατική τάξη να βαδίσει μαζί τους σε όλες τις φάσεις της πάλης, πολύ περισσότερο όσο πλησίαζε το τέλος της Κατοχής και το ζήτημα της εξουσίας ετίθετο επί τάπητος.
Το ΚΚΕ δεν πήρε υπόψη του ότι η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη διεξάγεται και στο πλαίσιο της συμμαχίας και ότι για την επιτυχή έκβαση της ταξικής πάλης δεν επιτρέπονται επιζήμιοι συμβιβασμοί. Πολύ περισσότερο όταν οι συμβιβασμοί δεν αντιστοιχούν στο συσχετισμό των δυνάμεων που υπάρχει ανάμεσα στους συμμάχους».
Στην διακήρυξη για τα 90χρονα του ΚΚΕ αναφέρεται:
«Πρώτα απ' όλα, το ΚΚΕ δεν εκτίμησε σωστά τη σύμπλεξη του κοινωνικοταξικού περιεχομένου της λαϊκής πάλης με το εθνικοαπελευθερωτικό.Αυτή η σύμπλεξη, πέρα από τις πολιτικές και πολεμικές συγκρούσεις με τις στρατιωτικές οργανώσεις του "δοσιλογισμού", επιβεβαιώνεται και από τις ένοπλες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τις αντιχιτλερικές και τις αγγλόφιλες οργανώσεις, όπως ο ΕΔΕΣ.Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούν και οι συνεχείς προστριβές του ΕΛΑΣ με τους Εγγλέζους, η αμείωτη ιδεολογική και πολιτική πάλη των αστικών ελληνικών κυβερνήσεων της Μέσης Ανατολής κατά της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, η συχνή συνεργασία αστικών οργανώσεων με τους κατακτητές, για την αντιμετώπιση της “ερυθράς απειλής”, καθώς και η αιματηρή καταστολή, από τους Εγγλέζους και την ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο, της ηρωικής “Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης” (ΑΣΟ) τον Απρίλη του 1944».
Στις 27 Σεπτέμβρη 1941, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, ιδρύθηκε στην Αθήνα το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΕΑΜ στις γραμμές του οποίου συσπειρώθηκε η πλειοψηφία του λαού.
Από την πρώτη κιόλας στιγμή, μετά την ολοκλήρωση της τριπλής κατοχής από τα γερμανικά,ιταλικά και βουλγαρικά στρατεύματα, το ΚΚΕ ύψωσε τη σημαία της αντίστασης. Εξοπλισμένο με τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε την 1η Ιούλη 1941 για τη συγκρότηση ενός εθνικού μετώπου για την απελευθέρωση, απευθύνθηκε σε όλα τα κόμματα. Πρωτοστάτησε, επίσης, στη συγκρότηση του Εργατικού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου στις 16 Ιούλη 1941.
Στις επαφές που έγιναν ανάμεσα στους εκπροσώπους του ΚΚΕ και τους εκπροσώπους των άλλων κομμάτων, το Μάη και τον Ιούνη του 1941, τα παλιά αστικά κόμματα χαρακτήρισαν «τυχοδιωκτισμό» τα σχέδια για οργάνωση αντίστασης εναντίον των κατακτητών και απέρριψαν τις προτάσεις για συνεργασία.
Μόνο μερικά κόμματα και ομάδες συμφώνησαν να πραγματοποιηθεί η ενότητα για την οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Αυτά ήταν: Το Αγροτικό Κόμμα, το νεοσύστατο κόμμα «Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας» και το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας. Οι εκπρόσωποι αυτών των κομμάτων, μαζί με το ΚΚΕ, προχώρησαν στις 27 Σεπτέμβρη του 1941 στην ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου.
Οι σκοποί του ΕΑΜ όπως διατυπώθηκαν στο ιδρυτικό του ήταν οι εξής:
α) Η απελευθέρωση του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.
β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως, σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών διά Συντακτικήν Εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν, ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του.
γ) Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του ελληνικού λαού, όπως αποφανθεί περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του, παρά πάσαν αντιδραστικήν απόπειραν, ήτις θα τείνει να επιβάλλει εις τον λαόν λύσεις αντιθέτους προς τας επιθυμίας του και η εκμηδένισης, δι' όλων των μέσων του ΕΑΜ και των οργάνων που το αποτελούν, πάσης τοιαύτης απόπειρας».
Αιμοδότης της ΕΑΜικής αντίστασης το ΚΚΕ
Από τα χρόνια της κατοχής ήταν φανερό ότι το ΕΑΜ και το ΚΚΕ θα ήταν ο καταλύτης των πολιτικών εξελίξεων όταν απελευθερωνόταν η Ελλάδα. Το ΚΚΕ ήταν ο εμπνευστής και ο αιμοδότης της Εαμικής αντίστασης. Στο ΕΑΜ συσπειρώθηκαν ενάμισι εκατομμύριο Έλληνες.
Δημιουργήθηκε στη συνέχεια το ένοπλο τμήμα, ο ΕΛΑΣ που είχε στις γραμμές του σχεδόν 150000 ένοπλους αντάρτες. Λίγο αργότερα ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ που τράβηξε στις γραμμές της 650000 νεολαίους.
Ο ΕΛΑΣ έδωσε πάνω από 600 μάχες και προξένησε μεγάλες ζημιές στον εχθρό. 12 γερμανικές μεραρχίες είχαν καθηλωθεί τότε στην Ελλάδα. Οκτώ λιγότερες από όσες αντιμετώπισαν οι Αμερικάνοι και οι Άγγλοι όταν αποβιβάστηκαν στην Νορμανδία. Το αποτέλεσμα αυτής της γενναίας δράσης ήταν η απελευθέρωση μέχρι το 1944 του 90% της κατεχόμενης Ελλάδας. Στις απελευθερωμένες περιοχές έμπαιναν οι βάσεις της Εαμικής εξουσίας.
Μέσα από τον ηρωισμό των μελών και των στελεχών του το ΚΚΕ δημιούργησε αγωνιστικά πρότυπα στον λαό. Μόνο οι νεκροί της κομματικής οργάνωσης Αθήνας στην διάρκεια της κατοχής ήταν πέντε χιλιάδες. Η ίδρυση και η δράση του ΕΑΜ στάθηκαν από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας.Για πρώτη φορά στην Ελλάδα ενώθηκαν και πάλεψαν πλάι - πλάι, κάτω από τις σημαίες μιας ενιαίας πατριωτικής απελευθερωτικής οργάνωσης, τόσο τεράστια πλήθη, που μετρούνταν σε εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια αγωνιστές και αγωνίστριες.
Η χρεοκοπία των αστικών πολιτικών δυνάμεων
Η γερμανική κατοχή δεν κατάργησε το καπιταλιστικό σύστημα.
Ένα τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου επέλεξε να διαχειριστεί και να υπερασπιστεί άμεσα την εξουσία της τάξης του στην κατοχική Ελλάδα δημιουργώντας τις κατοχικές κυβερνήσεις των δοσίλογων, των ταγμάτων Ασφαλείας κ.α.
Αυτές οι κυβερνήσεις ήταν αναγκαίες στους ναζιστές κατακτητές γιατί θα συνέβαλαν στην καταστολή του λαού και θα ήταν τοποτηρητές των Γερμανικών συμφερόντων.
Η ταξική συνέπεια των κατοχικών κυβερνήσεων αναγνωρίστηκε από τις μεταπολεμικές αστικές κυβερνήσεις που όχι μόνο δεν τιμώρησαν τους μετέχοντες αλλά τους αξιοποίησαν κιόλας ενάντια στο λαϊκό κίνημα.Τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1944 είναι αποκαλυπτικά για τον ρόλο αυτών των δυνάμεων.
Ένα άλλο τμήμα, το μεγαλύτερο, της αστικής πολιτικής σκηνής ανήκει στους απόντες του αγώνα. Ο Σοφούλης, αρχηγός των «Φιλελευθέρων», ο Καφαντάρης, των «Προοδευτικών», ο Σοφιανόπουλος, του «Αγροτικού Κόμματος», ο Παπανδρέου, του «Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος», ο Κανελλόπουλος, του «Εθνικού Ενωτικού Κόμματος», ο Κ. Καραμανλής, του «Λαϊκού Κόμματος», απείχαν ουσιαστικά, ορισμένοι και τυπικά, ενώ ο Γονατάς, υπαρχηγός του «Κόμματος των Φιλελευθέρων», καθοδήγησε την ίδρυση των «Ταγμάτων Ασφαλείας» του Ράλλη.Ο Καφαντάρης, σε πρόταση που του έγινε από το ΚΚΕ να προσχωρήσει στην Αντίσταση, απάντησε ότι οι Έλληνες δεν έπρεπε να νοιάζονται γιατί το ζήτημα θα το έλυναν οι σύμμαχοι.Ο Παπανδρέου απάντησε με κατηγορηματικό όχι στην πρόταση που του έγινε να ηγηθεί στο ΕΑΜ.
Ο Πλαστήρας καλούσε ανοικτά τον λαό να συνεργαστεί με τους Γερμανούς. «Είμαι της γνώμης -έλεγε - ότι πρέπει να γίνει κυβέρνησις φιλογερμανική, για να καταστήσωμεν ολιγώτερον οδυνηράν την ήτταν. Αυτό πρέπει να γίνη και αν ακόμη θα ηξεύραμε ότι ο πόλεμος θα ετελείωνε και μετά τινας μόνον μήνας με τελείαν ήτταν του άξονος (όπερ απίθανον)».Ανάμεσα σε όλους αυτούς δεν υπήρχαν Σινικά τείχη.
Ο αστικός πολιτικός κόσμος που δεν μπήκε στις κατοχικές κυβερνήσεις, που στήριξε τον ΕΔΕΣ ή μετακόμισε στο Κάιρο μηχανογραφώντας μαζί με τους Εγγλέζους συμμάχους τους σε συνεννόηση με τις κατοχικές κυβερνήσεις για την επάνοδό τους στην απελευθερωμένη Ελλάδα, δεν ήταν αμέτοχος και στη συγκρότησή τους.
Ο Τσολάκογλου, κατοχικός πρωθυπουργός πριν σχηματίσει την κυβέρνησή του συναντήθηκε με τους Πάγκαλο, Γονατά, Οθωναίο, Μάξιμο, Τσαλδάρη, Παπανδρέου, Κανελόπουλο και άλλους και όλοι συμφώνησαν στην ανάγκη σχηματισμού κυβέρνησης αναγνωρίζοντας σαν σφάλμα την κήρυξη του πολέμου κατά της Γερμανίας από το προηγούμενο καθεστώς.Οι επιδιώξεις όλων τους ήταν να επανέλθουν στην εξουσία μετά την κατοχή.
Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις και οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές γνώριζαν πολύ καλά ότι ο αγώνας που διεξαγόταν κατά των κατακτητών είχε κατά βάθος ταξικό περιεχόμενο.Δεν ξεγελιόταν από το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο του, που κάλυπτε το κοινωνικό.Κατανοούσαν πως ο ερχομός των λαϊκών μαζών στο προσκήνιο, έστω με αφετηρία την εθνική απελευθέρωση, δε γινόταν να περιοριστεί σ' αυτήν, απ' τα ίδια τα πράγματα. Μετά την απελευθέρωση στην ημερήσια διάταξη έμπαινε το ζήτημα σταθεροποίησης ή ανατροπής της αστικής εξουσίας.
Γιατί την ίδια στιγμή, που 100άδες χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα κι η δυστυχία ήταν ο καθημερινός σύντροφος των υπολοίπων, κάποιοι θησαύριζαν.Η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από το κεφάλαιο και η εξαθλίωση μεγάλου τμήματος της αγροτιάς δεν οφειλόταν μόνο στους καταχτητές αλλά και στη ντόπια αστική τάξη.Ωστόσο το ΚΚΕ δεν μπόρεσε να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε προς την επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας και τότε ακόμη, ιδίως μετά το 1943, που οι συνθήκες επέβαλαν να θέσει το ζήτημα της επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας.Δηλαδή δεν είχε πρόβλεψη και έτσι την κρίσιμη στιγμή δεν έλυσε το ζήτημα της σύμπλεξης του κοινωνικοταξικού περιεχομένου του αγώνα με τον εθνικοαπελευθερωτικό.
Ετσι, οδηγήθηκε στην υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο εγγλέζικο στρατηγείο της Μ. Ανατολής (5 Ιούλη 1943) και αργότερα στις συμφωνίες του Λιβάνου (20 Μάη 1944) και της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), για να διατηρήσει και να διευρύνει την «εθνική ενότητα».Στη διακύρηξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 65χρονα της αντιφασιστικής νίκης αναφέρονται τα εξής:«Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το Κόμμα μας (...) δεν διαμόρφωσε τις υποκειμενικές προϋποθέσεις μιας πορείας που, ανάλογα και με άλλους παράγοντες, μπορούσε να οδηγήσει στη νίκη.Οι δυνάμεις που συμμετείχαν στο ΕΑΜ εξέφραζαν διαφορετικά συμφέροντα. Εκτός από το ΚΚΕ συμμετείχαν και δυνάμεις σοσιαλδημοκρατικές, φιλελεύθερες, γενικά αστικής πολιτικής κατεύθυνσης. Επρεπε να θεωρηθεί βέβαιο ότι, εξαιτίας των ταλαντεύσεων που προσιδιάζουν στη φύση τέτοιων κομμάτων και ατόμων και που δεν είναι διατεθειμένα να φτάσουν μέχρι το τέλος του δρόμου, δεν ήταν δυνατό η εργατική τάξη να βαδίσει μαζί τους σε όλες τις φάσεις της πάλης, πολύ περισσότερο όσο πλησίαζε το τέλος της Κατοχής και το ζήτημα της εξουσίας ετίθετο επί τάπητος.
Το ΚΚΕ δεν πήρε υπόψη του ότι η ιδεολογικοπολιτική διαπάλη διεξάγεται και στο πλαίσιο της συμμαχίας και ότι για την επιτυχή έκβαση της ταξικής πάλης δεν επιτρέπονται επιζήμιοι συμβιβασμοί. Πολύ περισσότερο όταν οι συμβιβασμοί δεν αντιστοιχούν στο συσχετισμό των δυνάμεων που υπάρχει ανάμεσα στους συμμάχους».
Στην διακήρυξη για τα 90χρονα του ΚΚΕ αναφέρεται:
«Πρώτα απ' όλα, το ΚΚΕ δεν εκτίμησε σωστά τη σύμπλεξη του κοινωνικοταξικού περιεχομένου της λαϊκής πάλης με το εθνικοαπελευθερωτικό.Αυτή η σύμπλεξη, πέρα από τις πολιτικές και πολεμικές συγκρούσεις με τις στρατιωτικές οργανώσεις του "δοσιλογισμού", επιβεβαιώνεται και από τις ένοπλες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τις αντιχιτλερικές και τις αγγλόφιλες οργανώσεις, όπως ο ΕΔΕΣ.Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούν και οι συνεχείς προστριβές του ΕΛΑΣ με τους Εγγλέζους, η αμείωτη ιδεολογική και πολιτική πάλη των αστικών ελληνικών κυβερνήσεων της Μέσης Ανατολής κατά της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, η συχνή συνεργασία αστικών οργανώσεων με τους κατακτητές, για την αντιμετώπιση της “ερυθράς απειλής”, καθώς και η αιματηρή καταστολή, από τους Εγγλέζους και την ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο, της ηρωικής “Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης” (ΑΣΟ) τον Απρίλη του 1944».
Το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ)
του Γιώργου Πετρόπουλου
Στις 16 Ιουλίου του 1941, ελάχιστο χρονικό διάστημα μετά την επιβολή της Χιτλεροφασιστικής κατοχής, ιδρύθηκε στη χώρα μας το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ). Δεκαπέντε μέρες πριν τη δημιουργία του- από 1 έως 3 Ιούλη του 1941- είχε πραγματοποιηθεί η ιστορική 6η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με την οποία μπήκε τέλος στην οργανωτική παράλυση που είχε επιφέρει στο κόμμα η Μεταξική Δικτατορία και άρχισε η πορεία ανασυγκρότησή του, που υπήρξε ραγδαία και πρωτοφανής αφού το κόμμα της ελληνικής εργατικής τάξης κατάφερε να μπει επικεφαλής, να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει ολόκληρο τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ελληνικού λαού.
Η ίδρυση του Εργατικού ΕΑΜ προηγήθηκε της συγκρότησης του Εθνικού Απελευθερωτικό Μετώπου κι αυτό όχι τυχαία δεδομένου ότι για να έχει στέρεη βάση και επιτυχία ο απελευθερωτικός αγώνας ήταν απαραίτητη προϋπόθεση να προϋπάρξει η ενότητα δράσης της εργατικής τάξης, της μόνης σε κείνες τις συνθήκες τάξης που μπορούσε να σηκώσει- όπως και το έκανε- το βάρος της οργάνωσης της αντίστασης του ελληνικού λαού και να τεθεί επικεφαλής του.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η σημασία της ίδρυσης του Εργατικού ΕΑΜ θα πρέπει να μπούμε στο πνεύμα του τρόπου με τον οποίο οργανώθηκε η αντίσταση του λαού. Απόλυτα διαφωτιστικός πάνω σ’ αυτό το ζήτημα είναι ο Δημήτρης Γληνός στην περίφημη μπροσούρα του «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Γράφει[1]: «Πρώτα- πρώτα, λοιπόν, ενότητα στους σκοπούς. Ποιοι μπορεί να είναι σήμερα οι σκοποί ενός Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα:
α) Η καθημερινή πάλη για να μην τσακιστεί ο λαός κάτω από την πείνα, την αρρώστεια και τις υλικές στερήσεις. Όταν αφήσεις το λαό να πεθάνει στους δρόμους, να κουρελιαστεί ψυχικά και σωματικά, και λες έπειτα πως θα κάνεις ‘‘στον κατάλληλο καιρό’’ εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα, είσαι ένας συνειδητός απατεώνας και συνεργάτης του εχθρού. Γιατί είναι το ίδιο σα να λες, πως θα βάλεις ένα κουφάρι να πολεμήσει. Ό εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας λοιπόν, αρχίζει, από την καθημερινή πάλη για το ψωμί, για τα συσσίτια, για τα μεροκάματα, για τα φάρμακα, ενάντια στην εξαθλίωση του λαού και τη λιμοκτονία του.
β) Η καθημερινή αντίσταση, παθητική και ενεργητική, ενάντια στον καταχτητή και στα κοπέλια του. Ο φρονηματισμός του λαού, η καταπολέμηση κάθε συμβιβασμού με τη σκλαβιά.
γ) Η καθημερινή προσπάθεια να παραλύσουν οι δυνάμεις του καταχτητή, να μην εξυπηρετούνται οι πολεμικοί σκοποί του με την εργασία τη δική μας και με τα υλικά τα δικά μας.
δ) Η ενεργητική αντίσταση στη βία, η απάντηση στη βία με τη βία, ο ένοπλος αγώνας και ή τελική ένοπλη εξέγερση».
Στην ίδια μπροσούρα ο Γληνός δίνει και το πλαίσιο της μαζικής πάλης της εργατικής τάξης σημειώνοντας[2]: «Η ενιαία λοιπόν αυτή οργάνωση του αγώνα θα προσαρμοστεί στα διάφορα επίπεδα τής ζωής και τους σκοπούς του αγώνα. Και γι’ αυτό θα είναι ταυτόχρονα και ενιαία και πολύμορφη. Θα είναι πρώτα- πρώτα οργάνωση επαγγελματική και σαν τέτοια θα οργανώνει και θα διεξάγει τούς αγώνες πάνω στο επαγγελματικό επίπεδο. Όλα τα εργατικά σωματεία ενωμένα γύρω από τους σκοπούς του αγώνα, την καθημερινή πάλη για το ψωμί, για τα μεροκάματα, για τα συσσίτια, για φάρμακα, για περίθαλψη, θα συγκεντρωθούνε στο Εθνικό Εργατικό ’Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ), που με την επιτροπή του διευθύνει τους αγώνες, τις στάσεις εργασίας, τις απεργίες κτλ. Όλοι, λοιπόν, οι εργάτες με τα συνδικάτα τους, οι υπάλληλοι με τα σωματεία τους, ενωμένοι γύρω από το Ε.Ε.Α.Μ. θα κινηθούνε για να διεκδικήσουνε τα δικαιώματά τους».
Το Εργατικό ΕΑΜ συγκροτήθηκε από τρείς παρατάξεις του συνδικαλιστικού κινήματος. Την Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΕΓΣΕΕ) που βρισκόταν κάτω από την επιρροή του ΚΚΕ, την Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ) που ακολουθούσε ρεφορμιστική γραμμή και τα επίσης ρεφορμιστικά Ανεξάρτητα Συνδικάτα που είχαν αποσπαστεί από την ΓΣΕΕ (Τα ανεξάρτητα συνδικάτα προσχώρησαν στο ΕΕΑΜ λίγο μετά την ίδρυση του, το Σεπτέμβρη του 1941). Το Ιδρυτικό του ΕΕΑΜ υπέγραψαν εκ μέρους της ΕΓΣΕΕ ο Κώστας Λαζαρίδης[3], εκ μέρους της ΓΣΕΕ ο Γιάννης Καλομοίρης και εκ μέρους των Ανεξάρτητων Συνδικάτων ο Δ. Στρατής. Γενικός Γραμματέας του ΕΕΑΜ εκλέχτηκε ο Κ. Λαζαρίδης.
Ας δούμε όμως πως το ίδιο το Εργατικό ΕΑΜ όριζε τον εαυτό του.
Σκοποί του ΕΕΑΜ
Οι βασικοί σκοποί του ΕΕΑΜ, όπως αναγράφτηκαν στο ιδρυτικό του ήταν:
«1. Να οργανώση την πάλη της εργατικής τάξεως για τις καθημερινές οικονομικές διεκδικήσεις.
2. Να υπερασπισθή τα κεκτημένα συνδικαλιστικά δικαιώματα της εργατικής τάξης.
3. Να παλαίψει ενάντια στη συστηματική ληστεία του τόπου μας, που γίνεται από τις δυνάμεις κατοχής.
4. Να εργασθή για τη συννενόηση όλων των αριστερών δυνάμεων της χώρας (κομμουνιστών, σοσιαλιστών, αριστερών δημοκρατικών) σε ένα συνασπισμό της Αριστεράς που ύστερα από το διώξιμο των κατακτητών θα διεκδικήση την πλειοψηφία του ελληνικόύ λαού και τη διακυβέρνηση της χώρας με βάση ένα κοινό πρόγραμμα.
5. Να παλαίψει ενάντια στην αισχροκέρδια και τη μαύρη αγορά.
6. Να εργασθή για τη συγκρότηση του ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ από όλα τα κόμματα και τις κάθε είδους οργανώσεις που θέλουν να παλαίψουν για το διώξιμο του ξένου κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας από τον ξένο ζυγό.
7. Να συντονίση την απελευθερωτική πάλη της εργατικής τάξεως καθώς και την πάλη για τις καθημερινές διεκδικήσεις, με την πάλη που διεξάγουν ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα οι εργατικές οργανώσεις της ΕΣΣΔ, της Αγγλίας, της Αμερικής και της Κίνας καθώς και οι εργατικές οργανώσεις των υποδουλωμένων στον Άξονα χωρών και ιδιαίτερα των αδελφών βαλκανικών λαών»[4].
Αναμφίβολα το ιδρυτικό ντοκουμέντο του Εργατικού ΕΑΜ είναι ένα πολύ σπουδαίο κείμενο όπου διατυπώνεται ένα πλατύ πρόγραμμα για την ενωμένη πάλη της εργατικής τάξης της Ελλάδας τόσο για τα άμεσα καθημερινά προβλήματα επιβίωσης της όσο και για το κύριο ζήτημα της εποχής, την πάλη ενάντια στην φασιστική κατοχή, για την απαλλαγή της χώρας από τον ξένο ζυγό. Ιδιαίτερη αίσθηση, προκαλεί το γεγονός ότι το ντοκουμέντο αυτό διαπνέεται από την βαθιά διεθνιστική αλληλεγγύη της Ελληνικής εργατικής τάξης προς τα ταξικά αδέλφια της των άλλων χωρών. Κι είναι αυτό μέγιστη απόδειξη ότι ο προλεταριακός διεθνισμός αποτελεί αναντικατάστατο όπλο των εργατών στην κάθε μορφή πάλης που διεξάγουν.
Τεράστια προσφορά στον αγώνα του Λαού
Για την προσφορά του Εργατικού ΕΑΜ στον αγώνα του λαού την περίοδο της κατοχής, τόσο για θέματα καθημερινής επιβίωσης όσο και για την απελευθέρωση της χώρας πολλά θα μπορούσαν να γραφούν. Στα πλαίσια όμως αυτού του σύντομου σημειώματος θα αρκεστούμε να θυμίσουμε όσα σχετικά έγραψε ο κομμουνιστής συνδικαλιστής ηγέτης Κ. Θέος που υπήρξε και ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης αυτής (εκπρόσωπος της Ενωτικής ΓΣΕΕ στις γραμμές της μετά τον ηρωικό θάνατο του Κ. Λαζαρίδη).
«Κάτω απ' τις σημαίες του Εργατικού ΕΑΜ (ΕΕΑΜ)- έγραφε ο Κ. Θέος- συσπειρώθηκε το σύνολο των εργατών, εργατριών και υπαλλήλων της χώρας εχτός απ' τους ελάχιστους προδότες που δεν ξεπερνούν σ' όλη την Ελλάδα τις 2- 3 εκατοντάδες και που ήταν διορισμένοι στα ανώτερα διοικητικά όργανα της συνδικαλιστικής οργανωτικής κλίμακας. Για κάθε συνδικάτο συγκροτείται η ιδιαίτερη επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ που αντιστοιχούσε στη διοίκηση του συνδικάτου και που είχε οργανωμένα μέλη του σε ομάδες, στον τόπο δουλειάς τα εργαζόμενα και στις συνοικίες τα άνεργα.
Οι επιτροπές του Εργατικού ΕΑΜ όλων των συνδικάτων μιας περιοχής ενώνονται στην επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ της περιοχής, που αντιστοιχούσε στην Διοίκηση της Επαρχιακής Ένωσης των συνδικάτων. Και η Κεντρική Επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ συνένωνε και καθοδηγούσε όλες τις περιφερειακές επιτροπές του Εργατικού ΕΑΜ και αντιστοιχούσε με τη Διοίκηση της ΓΣΕΕ.
Αυτή η οργανωτική στρουχτούρα δεν ξεφύτρωσε από τη μια μέρα στην άλλη. Δημιουργήθηκε και σφυρηλατήθηκε μέσα στους καθημερινούς αγώνες που διεξήγαγε η εργατική τάξη κάτω από τη σημαία του Εργατικού ΕΑΜ. Το Εργατικό ΕΑΜ αποτέλεσε το θεμέλιο λίθο και το πρωτοπόρο τμήμα του ΕΑΜ κάτω απ' τη σημαία του οποίου συσπειρώθηκε ολόκληρος ο Ελληνικός λαός και επολέμησε για τη λευτεριά, την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία. Το Εργατικό ΕΑΜ άνοιξε πρώτο το δρόμο της πάλης του λαού με τις απεργίες που άρχισε απ' τις αρχές του 1942- στην αρχή για ψωμί και μεροκάματα- για να πάρουν απ' τις αρχές του 1943 θυελλώδη χαρακτήρα γενικών απεργιών και διαδηλώσεων με εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτών ενάντια στην επιστράτευση, στην τρομοκρατία και στην κατοχή.
Με τους αγώνες αυτούς που οργάνωσε και καθοδήγησε το εργατικό ΕΑΜ η εργατική τάξη της Ελλάδας εσημείωσε μοναδικούς στην υπόδουλη Ευρώπη θριάμβους. Μόνη η Ελλάδα απ' όλες τις υπόδουλες χώρες της Ευρώπης πέτυχε με τους αγώνες του λαού της- στους οποίους πρωτοπόρος μαχητής ήταν το εργατικό ΕΑΜ- να εξαναγκάσει το Χίτλερ να ανακαλέσει το διάταγμα της επιστράτευσης που είχε δημοσιευθεί στις 30 Ιανουαρίου 1943. Άφθονο έδωσε το αίμα της η εργατική τάξη στους αγώνες αυτούς. Και πρώτοι στις θυσίες τα στελέχη του Εργατικού ΕΑΜ...»[5]
Με την απελευθέρωση της χώρας από το χιτλερικό ζυγό το Εργατικό ΕΑΜ αυτοδίκαια ανέλαβε τα καθήκοντα της προσωρινής διοίκησης της ΓΣΕΕ και με απόφασή του δεσμεύτηκε μέσα σε διάστημα 6 μηνών να προχωρήσει στην σύγκλιση του 8ου Συνεδρίου της Γενικής Συνομοσπονδίας για την εκλογή τακτικής διοίκησης. Προκηρύχθηκαν δε εκλογές διοικήσεων σε όλα τα συνδικάτα και άρχισε μια πραγματική κοσμογονία για την αναγέννηση του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος της χώρας. Η πορεία όμως αυτής ανακόπηκε με την ανοικτή επέμβαση των Άγγλων το Δεκέμβρη του '44 στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας και την επιβολή της νέας κατοχής.
[1] Δημήτρη Γληνού: «Τι Είναι και τις θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο», Εκδόσεις Ρήγας, Αθήνα 1944, σελ. 39- 40
[2] Στο ίδιο, σελ. 52- 53
[3] Συνδικαλιστικό στέλεχος του ΚΚΕ και μέλος της ΚΕ του. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 13 Μάρτη του 1943.
[4] «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, τόμος Α', σελ. 174
[5] Κ. Θέου: «Τα Ελληνικά Συνδικάτα στην πάλη ενάντια στο Φασισμό και για την ανεξαρτησία τους», Αθήνα, Μάρτιος 1947, Έκδοση "Εργατικής", σελ. 13- 14.
Στις 16 Ιουλίου του 1941, ελάχιστο χρονικό διάστημα μετά την επιβολή της Χιτλεροφασιστικής κατοχής, ιδρύθηκε στη χώρα μας το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ). Δεκαπέντε μέρες πριν τη δημιουργία του- από 1 έως 3 Ιούλη του 1941- είχε πραγματοποιηθεί η ιστορική 6η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με την οποία μπήκε τέλος στην οργανωτική παράλυση που είχε επιφέρει στο κόμμα η Μεταξική Δικτατορία και άρχισε η πορεία ανασυγκρότησή του, που υπήρξε ραγδαία και πρωτοφανής αφού το κόμμα της ελληνικής εργατικής τάξης κατάφερε να μπει επικεφαλής, να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει ολόκληρο τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ελληνικού λαού.
Η ίδρυση του Εργατικού ΕΑΜ προηγήθηκε της συγκρότησης του Εθνικού Απελευθερωτικό Μετώπου κι αυτό όχι τυχαία δεδομένου ότι για να έχει στέρεη βάση και επιτυχία ο απελευθερωτικός αγώνας ήταν απαραίτητη προϋπόθεση να προϋπάρξει η ενότητα δράσης της εργατικής τάξης, της μόνης σε κείνες τις συνθήκες τάξης που μπορούσε να σηκώσει- όπως και το έκανε- το βάρος της οργάνωσης της αντίστασης του ελληνικού λαού και να τεθεί επικεφαλής του.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η σημασία της ίδρυσης του Εργατικού ΕΑΜ θα πρέπει να μπούμε στο πνεύμα του τρόπου με τον οποίο οργανώθηκε η αντίσταση του λαού. Απόλυτα διαφωτιστικός πάνω σ’ αυτό το ζήτημα είναι ο Δημήτρης Γληνός στην περίφημη μπροσούρα του «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Γράφει[1]: «Πρώτα- πρώτα, λοιπόν, ενότητα στους σκοπούς. Ποιοι μπορεί να είναι σήμερα οι σκοποί ενός Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα:
α) Η καθημερινή πάλη για να μην τσακιστεί ο λαός κάτω από την πείνα, την αρρώστεια και τις υλικές στερήσεις. Όταν αφήσεις το λαό να πεθάνει στους δρόμους, να κουρελιαστεί ψυχικά και σωματικά, και λες έπειτα πως θα κάνεις ‘‘στον κατάλληλο καιρό’’ εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα, είσαι ένας συνειδητός απατεώνας και συνεργάτης του εχθρού. Γιατί είναι το ίδιο σα να λες, πως θα βάλεις ένα κουφάρι να πολεμήσει. Ό εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας λοιπόν, αρχίζει, από την καθημερινή πάλη για το ψωμί, για τα συσσίτια, για τα μεροκάματα, για τα φάρμακα, ενάντια στην εξαθλίωση του λαού και τη λιμοκτονία του.
β) Η καθημερινή αντίσταση, παθητική και ενεργητική, ενάντια στον καταχτητή και στα κοπέλια του. Ο φρονηματισμός του λαού, η καταπολέμηση κάθε συμβιβασμού με τη σκλαβιά.
γ) Η καθημερινή προσπάθεια να παραλύσουν οι δυνάμεις του καταχτητή, να μην εξυπηρετούνται οι πολεμικοί σκοποί του με την εργασία τη δική μας και με τα υλικά τα δικά μας.
δ) Η ενεργητική αντίσταση στη βία, η απάντηση στη βία με τη βία, ο ένοπλος αγώνας και ή τελική ένοπλη εξέγερση».
Στην ίδια μπροσούρα ο Γληνός δίνει και το πλαίσιο της μαζικής πάλης της εργατικής τάξης σημειώνοντας[2]: «Η ενιαία λοιπόν αυτή οργάνωση του αγώνα θα προσαρμοστεί στα διάφορα επίπεδα τής ζωής και τους σκοπούς του αγώνα. Και γι’ αυτό θα είναι ταυτόχρονα και ενιαία και πολύμορφη. Θα είναι πρώτα- πρώτα οργάνωση επαγγελματική και σαν τέτοια θα οργανώνει και θα διεξάγει τούς αγώνες πάνω στο επαγγελματικό επίπεδο. Όλα τα εργατικά σωματεία ενωμένα γύρω από τους σκοπούς του αγώνα, την καθημερινή πάλη για το ψωμί, για τα μεροκάματα, για τα συσσίτια, για φάρμακα, για περίθαλψη, θα συγκεντρωθούνε στο Εθνικό Εργατικό ’Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ), που με την επιτροπή του διευθύνει τους αγώνες, τις στάσεις εργασίας, τις απεργίες κτλ. Όλοι, λοιπόν, οι εργάτες με τα συνδικάτα τους, οι υπάλληλοι με τα σωματεία τους, ενωμένοι γύρω από το Ε.Ε.Α.Μ. θα κινηθούνε για να διεκδικήσουνε τα δικαιώματά τους».
Το Εργατικό ΕΑΜ συγκροτήθηκε από τρείς παρατάξεις του συνδικαλιστικού κινήματος. Την Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΕΓΣΕΕ) που βρισκόταν κάτω από την επιρροή του ΚΚΕ, την Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ) που ακολουθούσε ρεφορμιστική γραμμή και τα επίσης ρεφορμιστικά Ανεξάρτητα Συνδικάτα που είχαν αποσπαστεί από την ΓΣΕΕ (Τα ανεξάρτητα συνδικάτα προσχώρησαν στο ΕΕΑΜ λίγο μετά την ίδρυση του, το Σεπτέμβρη του 1941). Το Ιδρυτικό του ΕΕΑΜ υπέγραψαν εκ μέρους της ΕΓΣΕΕ ο Κώστας Λαζαρίδης[3], εκ μέρους της ΓΣΕΕ ο Γιάννης Καλομοίρης και εκ μέρους των Ανεξάρτητων Συνδικάτων ο Δ. Στρατής. Γενικός Γραμματέας του ΕΕΑΜ εκλέχτηκε ο Κ. Λαζαρίδης.
Ας δούμε όμως πως το ίδιο το Εργατικό ΕΑΜ όριζε τον εαυτό του.
Σκοποί του ΕΕΑΜ
Οι βασικοί σκοποί του ΕΕΑΜ, όπως αναγράφτηκαν στο ιδρυτικό του ήταν:
«1. Να οργανώση την πάλη της εργατικής τάξεως για τις καθημερινές οικονομικές διεκδικήσεις.
2. Να υπερασπισθή τα κεκτημένα συνδικαλιστικά δικαιώματα της εργατικής τάξης.
3. Να παλαίψει ενάντια στη συστηματική ληστεία του τόπου μας, που γίνεται από τις δυνάμεις κατοχής.
4. Να εργασθή για τη συννενόηση όλων των αριστερών δυνάμεων της χώρας (κομμουνιστών, σοσιαλιστών, αριστερών δημοκρατικών) σε ένα συνασπισμό της Αριστεράς που ύστερα από το διώξιμο των κατακτητών θα διεκδικήση την πλειοψηφία του ελληνικόύ λαού και τη διακυβέρνηση της χώρας με βάση ένα κοινό πρόγραμμα.
5. Να παλαίψει ενάντια στην αισχροκέρδια και τη μαύρη αγορά.
6. Να εργασθή για τη συγκρότηση του ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ από όλα τα κόμματα και τις κάθε είδους οργανώσεις που θέλουν να παλαίψουν για το διώξιμο του ξένου κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας από τον ξένο ζυγό.
7. Να συντονίση την απελευθερωτική πάλη της εργατικής τάξεως καθώς και την πάλη για τις καθημερινές διεκδικήσεις, με την πάλη που διεξάγουν ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα οι εργατικές οργανώσεις της ΕΣΣΔ, της Αγγλίας, της Αμερικής και της Κίνας καθώς και οι εργατικές οργανώσεις των υποδουλωμένων στον Άξονα χωρών και ιδιαίτερα των αδελφών βαλκανικών λαών»[4].
Αναμφίβολα το ιδρυτικό ντοκουμέντο του Εργατικού ΕΑΜ είναι ένα πολύ σπουδαίο κείμενο όπου διατυπώνεται ένα πλατύ πρόγραμμα για την ενωμένη πάλη της εργατικής τάξης της Ελλάδας τόσο για τα άμεσα καθημερινά προβλήματα επιβίωσης της όσο και για το κύριο ζήτημα της εποχής, την πάλη ενάντια στην φασιστική κατοχή, για την απαλλαγή της χώρας από τον ξένο ζυγό. Ιδιαίτερη αίσθηση, προκαλεί το γεγονός ότι το ντοκουμέντο αυτό διαπνέεται από την βαθιά διεθνιστική αλληλεγγύη της Ελληνικής εργατικής τάξης προς τα ταξικά αδέλφια της των άλλων χωρών. Κι είναι αυτό μέγιστη απόδειξη ότι ο προλεταριακός διεθνισμός αποτελεί αναντικατάστατο όπλο των εργατών στην κάθε μορφή πάλης που διεξάγουν.
Τεράστια προσφορά στον αγώνα του Λαού
Για την προσφορά του Εργατικού ΕΑΜ στον αγώνα του λαού την περίοδο της κατοχής, τόσο για θέματα καθημερινής επιβίωσης όσο και για την απελευθέρωση της χώρας πολλά θα μπορούσαν να γραφούν. Στα πλαίσια όμως αυτού του σύντομου σημειώματος θα αρκεστούμε να θυμίσουμε όσα σχετικά έγραψε ο κομμουνιστής συνδικαλιστής ηγέτης Κ. Θέος που υπήρξε και ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης αυτής (εκπρόσωπος της Ενωτικής ΓΣΕΕ στις γραμμές της μετά τον ηρωικό θάνατο του Κ. Λαζαρίδη).
«Κάτω απ' τις σημαίες του Εργατικού ΕΑΜ (ΕΕΑΜ)- έγραφε ο Κ. Θέος- συσπειρώθηκε το σύνολο των εργατών, εργατριών και υπαλλήλων της χώρας εχτός απ' τους ελάχιστους προδότες που δεν ξεπερνούν σ' όλη την Ελλάδα τις 2- 3 εκατοντάδες και που ήταν διορισμένοι στα ανώτερα διοικητικά όργανα της συνδικαλιστικής οργανωτικής κλίμακας. Για κάθε συνδικάτο συγκροτείται η ιδιαίτερη επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ που αντιστοιχούσε στη διοίκηση του συνδικάτου και που είχε οργανωμένα μέλη του σε ομάδες, στον τόπο δουλειάς τα εργαζόμενα και στις συνοικίες τα άνεργα.
Οι επιτροπές του Εργατικού ΕΑΜ όλων των συνδικάτων μιας περιοχής ενώνονται στην επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ της περιοχής, που αντιστοιχούσε στην Διοίκηση της Επαρχιακής Ένωσης των συνδικάτων. Και η Κεντρική Επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ συνένωνε και καθοδηγούσε όλες τις περιφερειακές επιτροπές του Εργατικού ΕΑΜ και αντιστοιχούσε με τη Διοίκηση της ΓΣΕΕ.
Αυτή η οργανωτική στρουχτούρα δεν ξεφύτρωσε από τη μια μέρα στην άλλη. Δημιουργήθηκε και σφυρηλατήθηκε μέσα στους καθημερινούς αγώνες που διεξήγαγε η εργατική τάξη κάτω από τη σημαία του Εργατικού ΕΑΜ. Το Εργατικό ΕΑΜ αποτέλεσε το θεμέλιο λίθο και το πρωτοπόρο τμήμα του ΕΑΜ κάτω απ' τη σημαία του οποίου συσπειρώθηκε ολόκληρος ο Ελληνικός λαός και επολέμησε για τη λευτεριά, την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία. Το Εργατικό ΕΑΜ άνοιξε πρώτο το δρόμο της πάλης του λαού με τις απεργίες που άρχισε απ' τις αρχές του 1942- στην αρχή για ψωμί και μεροκάματα- για να πάρουν απ' τις αρχές του 1943 θυελλώδη χαρακτήρα γενικών απεργιών και διαδηλώσεων με εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτών ενάντια στην επιστράτευση, στην τρομοκρατία και στην κατοχή.
Με τους αγώνες αυτούς που οργάνωσε και καθοδήγησε το εργατικό ΕΑΜ η εργατική τάξη της Ελλάδας εσημείωσε μοναδικούς στην υπόδουλη Ευρώπη θριάμβους. Μόνη η Ελλάδα απ' όλες τις υπόδουλες χώρες της Ευρώπης πέτυχε με τους αγώνες του λαού της- στους οποίους πρωτοπόρος μαχητής ήταν το εργατικό ΕΑΜ- να εξαναγκάσει το Χίτλερ να ανακαλέσει το διάταγμα της επιστράτευσης που είχε δημοσιευθεί στις 30 Ιανουαρίου 1943. Άφθονο έδωσε το αίμα της η εργατική τάξη στους αγώνες αυτούς. Και πρώτοι στις θυσίες τα στελέχη του Εργατικού ΕΑΜ...»[5]
Με την απελευθέρωση της χώρας από το χιτλερικό ζυγό το Εργατικό ΕΑΜ αυτοδίκαια ανέλαβε τα καθήκοντα της προσωρινής διοίκησης της ΓΣΕΕ και με απόφασή του δεσμεύτηκε μέσα σε διάστημα 6 μηνών να προχωρήσει στην σύγκλιση του 8ου Συνεδρίου της Γενικής Συνομοσπονδίας για την εκλογή τακτικής διοίκησης. Προκηρύχθηκαν δε εκλογές διοικήσεων σε όλα τα συνδικάτα και άρχισε μια πραγματική κοσμογονία για την αναγέννηση του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος της χώρας. Η πορεία όμως αυτής ανακόπηκε με την ανοικτή επέμβαση των Άγγλων το Δεκέμβρη του '44 στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας και την επιβολή της νέας κατοχής.
[1] Δημήτρη Γληνού: «Τι Είναι και τις θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο», Εκδόσεις Ρήγας, Αθήνα 1944, σελ. 39- 40
[2] Στο ίδιο, σελ. 52- 53
[3] Συνδικαλιστικό στέλεχος του ΚΚΕ και μέλος της ΚΕ του. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 13 Μάρτη του 1943.
[4] «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, τόμος Α', σελ. 174
[5] Κ. Θέου: «Τα Ελληνικά Συνδικάτα στην πάλη ενάντια στο Φασισμό και για την ανεξαρτησία τους», Αθήνα, Μάρτιος 1947, Έκδοση "Εργατικής", σελ. 13- 14.
Το ΕΑΜ και το σήμερα
Στην επίθεση εναντίον της στρατηγικής του ΚΚΕ, με στόχο να μετατραπεί το Κόμμα μας σε ένα εργαλείο του διαχειριστικού συρμού τύπου ΣΥΡΙΖΑ και άλλων, οι οπορτουνιστές επιστρατεύουν εδώ και μερικά χρόνια και το ΕΑΜ. Σύμπας ο πολύμορφος και ίδιας ουσίας οπορτουνιστικός χώρος το έχει κάνει σημαία στήριξης της λεγόμενης αντιμνημονιακής πολιτικής του. Υποστηρίζουν ότι σήμερα που η χώρα βρίσκεται σε συνθήκες κατοχής, όπως λένε, επιβάλλεται με πρωτοβουλία της Αριστεράς να δημιουργηθεί ένα μέτωπο για την εθνική ανεξαρτησία και τη λαϊκή κυριαρχία, ανάλογο με το ΕΑΜ.Σε αυτή τη βάση προβάλλουν την τότε στρατηγική του ΚΚΕ, για να υπονομεύσουν τη σημερινή, που την ονοματίζουν σεχταριστική και τροτσκιστική, κατηγορώντας το Κόμμα μας ότι, με την κριτική που ασκούμε βγάζοντας συμπεράσματα από εκείνα τα χρόνια, επί της ουσίας τοποθετούμαστε κατά της ίδρυσης του ΕΑΜ! Ράβδος εν γωνία, άρα βρέχει...
Δε φτάνει ότι καπηλεύονται το ΕΑΜ. Την ίδια στιγμή αποσιωπούν βασικά χαρακτηριστικά του ΕΑΜικού κινήματος και επιχειρούν επιπόλαιες αναλύσεις που τελικά οδηγούν στη διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Τις παρακαταθήκες των μεγάλων λαϊκών ξεσηκωμών τις έχουν πετάξει.
«Ξεχνούν» ότι το ΕΑΜ δεν ήταν αποκλειστικά και κυρίως μια συμμαχία κομμάτων, αλλά ότι είχε κορμό του την εργατική τάξη (πρώτα ιδρύθηκε το Εργατικό ΕΑΜ). «Ξεχνούν» ότι στις γραμμές του εκφραζόταν η κοινωνικοπολιτική συμμαχία της εργατικής τάξης με τα φτωχά λαϊκά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου. Οτι στο μαζικό λαϊκό ηρωισμό την πρώτη θέση κατείχε η οργανωμένη δύναμη του κόμματος νέου τύπου, του Κομμουνιστικού Κόμματος. Και βεβαίως «ξεχνούν» ότι το ΕΑΜ χρησιμοποίησε όλες τις μορφές πάλης, και την ένοπλη. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τους εργατοπατέρες της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ, σωρεία των οποίων μετακόμισε στον ΣΥΡΙΖΑ; Τι σχέση έχουν με τους συνδικαλιστές του ΣΥΡΙΖΑ που εδώ και 20 χρόνια έβαλαν πλάτη να περάσουν οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις; Τι σχέση έχουν με τον κυβερνητισμό τους;
Το ΚΚΕ πρωτοστάτησε στον ένοπλο αγώνα ενάντια στην τριπλή κατοχή με την Αντίσταση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Με την καθοδήγηση του ΚΚΕ, δυο φορές, το Δεκέμβρη του 1944 και στην τρίχρονη πάλη (1946 - 1949) του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), το εργατικό κίνημα με επικεφαλής το ΚΚΕ και το σύμμαχο αγροτικό κίνημα συγκρούστηκαν ένοπλα με την αστική εξουσία, την οποία στήριξαν με άμεση στρατιωτική ιμπεριαλιστική επέμβαση η Μ. Βρετανία και οι ΗΠΑ στη συνέχεια.Η πάλη του ΚΚΕ κατά τη δεκαετία 1940 - 1949, με τον ένοπλο αγώνα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ το Δεκέμβρη του 1944 και το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (1946 - 1949), αποτελεί τη μεγαλύτερη προσφορά του Κόμματός μας στην εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, καθώς και τη μεγαλύτερη συμβολή του στη δράση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος κατά τον 20ό αιώνα.
Ωστόσο, επιβεβαιώθηκε και στην Ελλάδα και διεθνώς ότι μεγαλειώδη κινήματα είναι καταδικασμένα σε βέβαιη ήττα αν δεν μπορέσει η πρωτοπορία τους να λύσει σωστά το θεμελιώδες ζήτημα κάθε αγώνα, αυτό της εξουσίας.
Το 1944 διαμορφώθηκε επαναστατική κατάσταση και το ζήτημα της εξουσίας τέθηκε εξ αντικειμένου.
Τις μέρες της απελευθέρωσης από τους Γερμανούς (Οκτώβρης του 1944) δεν υπήρχε ακόμα κυβέρνηση στην Ελλάδα και οι αστικές πολιτικές ηγεσίες είχαν χάσει τη δυνατότητα να χειραγωγούν πλατιές λαϊκές δυνάμεις. Ταυτόχρονα, οι κοινωνικοπολιτικές αντιθέσεις ήταν στο έπακρο οξυμένες και το ΕΑΜ με τον ΕΛΑΣ κυριαρχούσαν σχεδόν στο σύνολο της χώρας.
Η επαναστατική κατάσταση αποτελεί αντικειμενικό στοιχείο της ταξικής πάλης. Η διαμόρφωσή της θέτει το ζήτημα είτε της εφόδου του επαναστατικού κινήματος για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας και καμιάς άλλης (αφού άλλη προς τα μπρος δεν υπάρχει), είτε, αν την παραγνωρίσεις, οδηγεί στο πισωγύρισμα και στην αναδίπλωση του κινήματος. Εκείνο το διάστημα συνέβη το δεύτερο. Γιατί; Γιατί το Κόμμα μας δεν μπόρεσε να εντάξει στη στρατηγική του την εθνικοαπελευθερωτική πάλη ως κρίκο για την κατάκτηση της εξουσίας.«Οπως στην Κατοχή το ίδιο και τώρα: Αντίσταση», έγραψε ο Μανώλης Γλέζος, προλογίζοντας την επανέκδοση από την «Αυγή» της μπροσούρας του Δημήτρη Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Και ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς, στο ίδιο μήκος κύματος με τον Γλέζο, έγραψε: «Η επικαιρότητα του ιδρυτικού κειμένου είναι προφανής».
Και καλά ο Μ. Γλέζος, που επειδή πήρε μέρος στην ΕΑΜική Αντίσταση θεωρεί ότι είναι ο αυθεντικός να αναλύει το ΕΑΜ και την πορεία του. Μπορεί να λέει ό,τι θέλει. Αλλά από τον Σπ. Ασδραχά θα περίμενε κανείς μία ορισμένη αντικειμενικότητα λόγω της ιδιότητάς του ως ιστορικού. Ομως, αποδείχνεται ότι αυτό είναι αδύνατο να συμβεί, αφού αντικρίζει τα γεγονότα της Κατοχής και το ΕΑΜ από τη σημερινή οπορτουνιστική - σοσιαλδημοκρατική στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ.
Τα ίδια με τους παραπάνω αναγράφονται σε σειρά ιστοσελίδων (π.χ. στην Ισκρα του Π. Λαφαζάνη), όπου γίνεται λόγος για τους «συμβιβασμούς της ηγεσίας του ΚΚΕ με τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό», δίχως βέβαια να εξηγούν ποιες βαθύτερες αιτίες οδήγησαν στους συγκεκριμένους συμβιβασμούς. Ισως προέκυψαν από το πουθενά...
Πάντως, φέρνουν όλα τα ζητήματα στα μέτρα τους. Οι ίδιοι που σήμερα καταγγέλλουν τη στρατηγική του ΚΚΕ ως αιτία της εκλογικής του μείωσης στις δεύτερες εκλογές, επειδή έτσι τους συμφέρει, θεωρούν ότι είναι άσχετα με τη στρατηγική του ΚΚΕ πελώρια στρατηγικής σημασίας λάθη, όπως οι συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας! Πάλι επειδή έτσι τους συμφέρει. Μία εκλογική μείωση οφείλεται κατ' αυτούς στη στρατηγική του ΚΚΕ, ενώ λάθη που αφόπλισαν το κίνημα, όχι!...
Η προβληματική στρατηγική είχε ως αποτέλεσμα την ένταξη του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ), το 1943. Κυρίως όμως εκδηλώθηκε την άνοιξη του 1944, όταν αντιπροσωπείες του ΚΚΕ, της κυβέρνησης του βουνού (ΠΕΕΑ), του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ πήραν μέρος στη σύσκεψη του Λιβάνου μαζί με όλους τους αστούς πολιτικούς, που είχαν εγκαταλείψει το λαό στην Κατοχή και από το Κάιρο και το Λονδίνο σχεδίαζαν την υπονομευτική δράση τους κατά του ΕΑΜ, σε συνεργασία με τους Εγγλέζους.Από τη σύσκεψη του Λιβάνου προέκυψε η λεγόμενη κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Το ΕΑΜ πήρε μέρος τελικά σε αυτή την κυβέρνηση με πέντε υπουργούς (Οικονομικών, Γεωργίας, Εργασίας, Εθνικής Οικονομίας, Δημοσίων Εργων) και έναν υφυπουργό (Οικονομικών). Η συγκεκριμένη κυβέρνηση ήρθε στην Ελλάδα μια βδομάδα μετά την απελευθέρωση.
Η συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ σε αυτή την κυβέρνηση συνιστούσε εγκλωβισμό τους στην αστική πολιτική, η οποία είχε στόχο το τσάκισμα του λαϊκού κινήματος και την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων, ώστε να εδραιωθεί και να θωρακιστεί η αστική εξουσία.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι αξιοσημείωτο και το εξής: Η παρουσία έξι ΕΑΜιτών υπουργών στην κυβέρνηση (ανάμεσά τους πρώτα στελέχη του ΚΚΕ, οι Γιάννης Ζεύγος και Μιλτιάδης Πορφυρογένης) όχι μόνο δε συνέβαλε στη λήψη ουσιαστικών φιλολαϊκών μέτρων, αλλά και υποχρέωσε τους ΕΑΜίτες υπουργούς να συναινέσουν σε μέτρα τα οποία δεν είχαν φιλολαϊκό χαρακτήρα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ψηφίστηκε νόμος, άρθρο του οποίου προέβλεπε απολύσεις εργατών. Οριζε: «Βιομηχανικαί Επιχειρήσεις, το προσωπικό των οποίων υπάγεται εις την ασφάλισιν του παρόντος Νόμου δύνανται να θέτουν το πλεονάζον τμήμα τούτου εις κατάστασιν διαθεσιμότητος, συνεπαγομένην αναστολήν της μισθοδοσίας, άνευ λύσεως της εργασιακής σχέσεως»(Εφημερίς της Κυβερνήσεως, 11 Νοέμβρη 1944, αριθμός φύλλου 15).
Την ίδια στιγμή που η πείνα και η εξαθλίωση οργίαζαν, η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας καθόρισε τα μεροκάματα στο ύψος των 240 - 300 δραχμών. Περιττό να ειπωθεί ότι οργίαζε και η κερδοσκοπία, στα παιχνίδια της ανατίμησης της χρυσής λίρας και της συναλλαγής με χρυσές λίρες, την ώρα που η δραχμή ήταν σταθεροποιημένη στη χάρτινη λίρα.
Το αποτέλεσμα ήταν να επικρατεί αναστάτωση στην εργατική τάξη, ενώ η ΓΣΕΕ πραγματοποίησε διάβημα στην κυβέρνηση ζητώντας «αύξηση 50% στα σημερινά μεροκάματα, που είναι 2 - 2½ φορές μεγαλύτερα από τα προπολεμικά, ενώ ο τιμάριθμος για τα βασικά είδη διατροφής είναι σε σύγκριση με τον προπολεμικό 6 - 20. (...) Η ύψωση στις τιμές τις τελευταίες μέρες έχει φέρει σε μεγάλη απελπισία όχι μόνο τον εργατικό κόσμο, αλλά όλες χωρίς εξαίρεση τις φτωχές λαϊκές τάξεις»(«Ριζοσπάστης», 28 Νοέμβρη 1944).
Γιατί συνέβαιναν αυτά; Ηταν αντεργατικές δυνάμεις το ΚΚΕ και το ΕΑΜ; Ασφαλώς όχι! Συνέβαιναν, γιατί από τη στιγμή που το ΚΚΕ παρέμενε στην κυβέρνηση, ήταν υποχρεωμένο να αποδέχεται τη βασική γραμμή της αστικής οικονομικής πολιτικής που εξέφραζε τα συμφέροντα των βιομηχάνων και των μεγαλεμπόρων. Εξ αντικειμένου συρόταν σε αυτή την πολιτική, προκειμένου να μη θυσιάσει τη στρατηγική της Εθνικής Ενότητας. Αλλωστε, και στο πρώτο διάγγελμα της ΠΕΕΑ προς τον ελληνικό λαό η ατομική ιδιοκτησία κατοχυρωνόταν ως δικαίωμα.
Επιβεβαιώνεται (βρίσκεται και εδώ η επικαιρότητα των συμπερασμάτων από εκείνη την περίοδο) ότι η συμμετοχή κομμουνιστών σε διακυβέρνηση πάνω στο καπιταλιστικό έδαφος όχι μόνο δε συμβάλλει στη χάραξη φιλολαϊκής γραμμής, αλλά και εξασθενεί μέχρι και εκμηδενίζει την ικανότητα του Κόμματος να οργανώσει, να προσανατολίσει την ταξική πάλη ενάντια στην εξουσία του κεφαλαίου.
Είναι και αυτή η εμπειρία που δίνει απάντηση στην άποψη πολλών ότι η συμμετοχή του ΚΚΕ σε «κυβέρνηση της αριστεράς» θα περιόριζε την αφερεγγυότητα του ΣΥΡΙΖΑ και θα τον υποχρέωνε να μην τα διπλώσει απέναντι στην επίθεση του κεφαλαίου και της ΕΕ. Αυτό ήταν αδύνατο να συμβεί, από τη στιγμή που η συμμετοχή του ΚΚΕ σε κυβέρνηση με τον ΣΥΡΙΖΑ θα σήμαινε αποδοχή της άποψης ότι είναι δυνατό να υπάρχει φιλολαϊκή πολιτική μέσα στην ΕΕ και με τα μονοπώλια να κυριαρχούν.
Η παραπάνω θέση οδηγεί και στο να είναι λόγια του αέρα ότι η «αριστερή κυβέρνηση» θα καταργήσει τα μνημόνια και τη δανειακή σύμβαση. Είναι λόγια του αέρα γιατί η κατάργησή τους σημαίνει απευθείας σύγκρουση όχι μόνο με την Ευρωζώνη, αλλά και με την ΕΕ. Επομένως, ή συγκρούεσαι με αυτήν, αλλά και με την εγχώρια αστική τάξη και πηγαίνεις τη σύγκρουση μέχρι το τέλος, δηλαδή στην αποδέσμευση και στην κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων, ή αναζητάς διέξοδο μαζί με το κεφάλαιο!...
Στην Κατοχή υπήρξε συμβιβασμός από την πλευρά του ΚΚΕ και με εγχώριες αστικές πολιτικές δυνάμεις και με τους Εγγλέζους, συμβιβασμός που δεν αντανακλούσε τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων, ούτε έδινε ώθηση στην ταξική πάλη. Ας μην ξεχνάμε ότι στον Γ. Παπανδρέου είχε προταθεί να αναλάβει την ηγεσία του ΕΑΜ, αλλά αυτός αρνήθηκε.Στα χρόνια της Κατοχής, γινόταν λόγος για λαϊκή δημοκρατία - λαοκρατία και λαϊκή δημοκρατική επανάσταση, επί της ουσίας ένα στάδιο πριν την επαναστατική εργατική εξουσία, που είχε τα χαρακτηριστικά ενός εκδημοκρατισμένου αστικού καθεστώτος.
Η Β' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (τελευταία βδομάδα του Δεκέμβρη του 1942) υπογράμμισε ως εξής το στόχο του:
«Η συγκρότηση προσωρινής κυβέρνησης από τα κόμματα και οργανώσεις που αγωνίζονται σύμφωνα με τους σκοπούς του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου αμέσως μετά το διώξιμο του ξένου καταχτητή - η οποία θα αποκαταστήσει τις λαϊκές ελευθερίες, θα ενεργήσει ελεύθερο δημοψήφισμα για τη λύση του πολιτειακού ζητήματος και εκλογές συντακτικής εθνοσυνέλευσης με το αναλογικό εκλογικό σύστημα - αποτελεί τον πιο σωστό τρόπο λύσης του εσωτερικού ζητήματος και εξυπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας και του ελληνικού λαού (...) Η πραγματοποίηση του άμεσου πολιτικού σκοπού του Κόμματός μας - εθνική απελευθέρωση και λαοκρατική λύση του εσωτερικού καθεστώτος - αποτελεί στη συγκεκριμένη στιγμή τη μοναδική επαναστατική θέση».
Επιβεβαιώθηκε ότι «ο άμεσος πολιτικός στόχος», δηλαδή το λεγόμενο σκαλοπάτι για να προχωρήσει το κίνημα σε πιο προωθημένους στόχους, όχι μόνο δεν είναι βήμα μπροστά, αλλά αποτελεί πισωγύρισμα.
Εκφραση της παραπάνω γραμμής ήταν και η παρακάτω τοποθέτηση του Γιώργη Σιάντου (Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ) στην ΠΕΕΑ (27.7.1944), σε συζήτηση σχετική με τις διαπραγματεύσεις στο Λίβανο και το ενδεχόμενο συμμετοχής της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση Παπανδρέου:
«...Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό κι αν ακόμα όλος ο κόσμος μάς πει πάρτε την και κάνετε σοσιαλισμό (...) Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, αλλαγές της κατάστασης (...) Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά, μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη».
Αυτή την τοποθέτηση επανέλαβε και το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1945). Η εισήγηση της ΚΕ προς το 7ο Συνέδριο ανέφερε χαρακτηριστικά:
«...Η Συμφωνία του Λιβάνου δεν ήταν λάθος, γιατί ήταν μέσα στην πολιτική μας της εθνικής ενότητας και της ομαλής δημοκρατικής λύσης των εσωτερικών ζητημάτων. Το ίδιο επιδιώξαμε και με τη Συμφωνία της Καζέρτας»(Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1949 - 1968, Β' Τόμος, σελ. 618-619).
Με τη Συμφωνία της Καζέρτας ο ΕΛΑΣ έθετε τις δυνάμεις του κάτω από τις διαταγές του Εγγλέζου στρατηγού Σκόμπι, ο οποίος ορίστηκε «στρατηγός διοικών τας Δυνάμεις εν Ελλάδι».
Ο στόχος για ένα εκσυγχρονισμένο αστικό δημοκρατικό καθεστώς (έστω κι αν το ονομάζαμε λαοκρατία, δεν έχει καμιά σημασία) οδηγούσε σε σύμπτωση και με σειρά πολιτικών δυνάμεων, που είχαν στόχο την εγκαθίδρυση της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η διαφορά βρισκόταν στο εξής: Επρεπε πρώτα να αλλάξουν σε όφελός τους το συσχετισμό δυνάμεων, ώστε να κυριαρχήσουν. Αυτό μπορούσαν να το πετύχουν, όπως και το πέτυχαν, μόνο με την άγρια καταστολή. Και εδώ ακριβώς έγινε η σύγκρουση ανάμεσα σε αυτούς (μαζί τους οι Εγγλέζοι) και το ΕΑΜ. Σε αυτή την περίπτωση λαϊκή ευοίωνη προοπτική αποτελούσε μόνο η σχεδιασμένη σύγκρουση για την εξουσία και μάλιστα στην πιο ευνοϊκή περίοδο και φάση για λογαριασμό των εργατικών - λαϊκών δυνάμεων. Δηλαδή, έτσι ή αλλιώς, συνειδητά ή μη συνειδητά, ετίθετο το θέμα του «ποιος - ποιον».
Τα παραπάνω προβλήματα στρατηγικής δεν αφορούσαν μόνο το ΚΚΕ. Το κομμουνιστικό κίνημα στις καπιταλιστικές χώρες καταγράφηκε ως παράγοντας ανάπτυξης εργατικών αγώνων, αλλά δεν μπόρεσε να παίξει το ρόλο της πραγματικής εργατικής πρωτοπορίας, να οργανώσει την πάλη για την εργατική εξουσία. Η αδυναμία επεξεργασίας επαναστατικής στρατηγικής είχε εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και συνεχίστηκε και μετά από αυτόν.
Τελικά, η στρατηγική του ΚΚΕ άλλαξε το Γενάρη του 1949 (5η Ολομέλεια της ΚΕ), ενώ διαρκούσε ο αγώνας του ΔΣΕ. Και τέθηκε ο στόχος της πάλης για το σοσιαλισμό, γεγονός που παρέκαμπτε το αστικοδημοκρατικό στάδιο.
Επομένως, όταν κρίνεται η στρατηγική του ΚΚΕ, αυτό πρέπει να γίνεται αντικειμενικά και όχι με κορόνες «σύγχρονης εθνικοαπελευθερωτικής πάλης», που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Και δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα γιατί:Η Ελλάδα δε βρίσκεται υπό κατοχή. Υπό κατοχή τη βλέπουν και η «Χρυσή Αυγή» και οι Ανεξάρτητοι Ελληνες και διάφοροι καλοζωισμένοι καθηγητές των τηλεοπτικών παραθύρων. Η αστική τάξη στην Ελλάδα και συμμετέχει και κερδίζει από το πλιάτσικο σε βάρος της εργατικής τάξης και των άλλων φτωχών λαϊκών στρωμάτων.
Από την άλλη τα μέτρα των μνημονίων εφαρμόζονται και στις χώρες που δεν έχουν μνημόνια και άρχισαν να μπαίνουν σε εφαρμογή από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ που την ψήφισαν όλοι πλην του ΚΚΕ. Η καπιταλιστική κρίση επιτάχυνε τα αντιλαϊκά μέτρα.
Αν το ΚΚΕ εγκατέλειπε την παραπάνω ανάλυση και την πολιτική που απορρέει από αυτή, θα προσχωρούσε στη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ, είτε το ήθελε είτε όχι.
Πάντως, είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στο ΚΚΕ γινόταν και γίνεται επίθεση για τη δήθεν λαθεμένη στρατηγική του, κρίνοντας βασικά από το εκλογικό του ποσοστό. Για κανένα άλλο κόμμα δεν έθεσαν τέτοιο ζήτημα και οι αστοί και οι δημοσιογράφοι τους και οι οπορτουνιστές. Ούτε όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έπαιρνε 3-4%, ούτε όταν το ΠΑΣΟΚ καταβαραθρώθηκε από το 42 στο 12%. Και τότε και τώρα η στρατηγική τους ήταν σωστή για το λαό. Αντίθετα, του ΚΚΕ είναι λαθεμένη και όταν ανεβαίνει εκλογικά!...Φυσικό είναι για όσους επιθυμούν μία στρατηγική που θα έχει το σοσιαλισμό στον... ορίζοντα, δηλαδή στη Δευτέρα Παρουσία, αλλά ποτέ ως στόχο αναγκαίο και επίκαιρο.
http://www.kke.gr/istoria/to_eam_kai_to_shmera?morf=1
Δε φτάνει ότι καπηλεύονται το ΕΑΜ. Την ίδια στιγμή αποσιωπούν βασικά χαρακτηριστικά του ΕΑΜικού κινήματος και επιχειρούν επιπόλαιες αναλύσεις που τελικά οδηγούν στη διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Τις παρακαταθήκες των μεγάλων λαϊκών ξεσηκωμών τις έχουν πετάξει.
«Ξεχνούν» ότι το ΕΑΜ δεν ήταν αποκλειστικά και κυρίως μια συμμαχία κομμάτων, αλλά ότι είχε κορμό του την εργατική τάξη (πρώτα ιδρύθηκε το Εργατικό ΕΑΜ). «Ξεχνούν» ότι στις γραμμές του εκφραζόταν η κοινωνικοπολιτική συμμαχία της εργατικής τάξης με τα φτωχά λαϊκά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου. Οτι στο μαζικό λαϊκό ηρωισμό την πρώτη θέση κατείχε η οργανωμένη δύναμη του κόμματος νέου τύπου, του Κομμουνιστικού Κόμματος. Και βεβαίως «ξεχνούν» ότι το ΕΑΜ χρησιμοποίησε όλες τις μορφές πάλης, και την ένοπλη. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τους εργατοπατέρες της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ, σωρεία των οποίων μετακόμισε στον ΣΥΡΙΖΑ; Τι σχέση έχουν με τους συνδικαλιστές του ΣΥΡΙΖΑ που εδώ και 20 χρόνια έβαλαν πλάτη να περάσουν οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις; Τι σχέση έχουν με τον κυβερνητισμό τους;
Το ΚΚΕ πρωτοστάτησε στον ένοπλο αγώνα ενάντια στην τριπλή κατοχή με την Αντίσταση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Με την καθοδήγηση του ΚΚΕ, δυο φορές, το Δεκέμβρη του 1944 και στην τρίχρονη πάλη (1946 - 1949) του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), το εργατικό κίνημα με επικεφαλής το ΚΚΕ και το σύμμαχο αγροτικό κίνημα συγκρούστηκαν ένοπλα με την αστική εξουσία, την οποία στήριξαν με άμεση στρατιωτική ιμπεριαλιστική επέμβαση η Μ. Βρετανία και οι ΗΠΑ στη συνέχεια.Η πάλη του ΚΚΕ κατά τη δεκαετία 1940 - 1949, με τον ένοπλο αγώνα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ το Δεκέμβρη του 1944 και το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (1946 - 1949), αποτελεί τη μεγαλύτερη προσφορά του Κόμματός μας στην εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, καθώς και τη μεγαλύτερη συμβολή του στη δράση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος κατά τον 20ό αιώνα.
Ωστόσο, επιβεβαιώθηκε και στην Ελλάδα και διεθνώς ότι μεγαλειώδη κινήματα είναι καταδικασμένα σε βέβαιη ήττα αν δεν μπορέσει η πρωτοπορία τους να λύσει σωστά το θεμελιώδες ζήτημα κάθε αγώνα, αυτό της εξουσίας.
Το 1944 διαμορφώθηκε επαναστατική κατάσταση και το ζήτημα της εξουσίας τέθηκε εξ αντικειμένου.
Τις μέρες της απελευθέρωσης από τους Γερμανούς (Οκτώβρης του 1944) δεν υπήρχε ακόμα κυβέρνηση στην Ελλάδα και οι αστικές πολιτικές ηγεσίες είχαν χάσει τη δυνατότητα να χειραγωγούν πλατιές λαϊκές δυνάμεις. Ταυτόχρονα, οι κοινωνικοπολιτικές αντιθέσεις ήταν στο έπακρο οξυμένες και το ΕΑΜ με τον ΕΛΑΣ κυριαρχούσαν σχεδόν στο σύνολο της χώρας.
Η επαναστατική κατάσταση αποτελεί αντικειμενικό στοιχείο της ταξικής πάλης. Η διαμόρφωσή της θέτει το ζήτημα είτε της εφόδου του επαναστατικού κινήματος για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας και καμιάς άλλης (αφού άλλη προς τα μπρος δεν υπάρχει), είτε, αν την παραγνωρίσεις, οδηγεί στο πισωγύρισμα και στην αναδίπλωση του κινήματος. Εκείνο το διάστημα συνέβη το δεύτερο. Γιατί; Γιατί το Κόμμα μας δεν μπόρεσε να εντάξει στη στρατηγική του την εθνικοαπελευθερωτική πάλη ως κρίκο για την κατάκτηση της εξουσίας.«Οπως στην Κατοχή το ίδιο και τώρα: Αντίσταση», έγραψε ο Μανώλης Γλέζος, προλογίζοντας την επανέκδοση από την «Αυγή» της μπροσούρας του Δημήτρη Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Και ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς, στο ίδιο μήκος κύματος με τον Γλέζο, έγραψε: «Η επικαιρότητα του ιδρυτικού κειμένου είναι προφανής».
Και καλά ο Μ. Γλέζος, που επειδή πήρε μέρος στην ΕΑΜική Αντίσταση θεωρεί ότι είναι ο αυθεντικός να αναλύει το ΕΑΜ και την πορεία του. Μπορεί να λέει ό,τι θέλει. Αλλά από τον Σπ. Ασδραχά θα περίμενε κανείς μία ορισμένη αντικειμενικότητα λόγω της ιδιότητάς του ως ιστορικού. Ομως, αποδείχνεται ότι αυτό είναι αδύνατο να συμβεί, αφού αντικρίζει τα γεγονότα της Κατοχής και το ΕΑΜ από τη σημερινή οπορτουνιστική - σοσιαλδημοκρατική στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ.
Τα ίδια με τους παραπάνω αναγράφονται σε σειρά ιστοσελίδων (π.χ. στην Ισκρα του Π. Λαφαζάνη), όπου γίνεται λόγος για τους «συμβιβασμούς της ηγεσίας του ΚΚΕ με τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό», δίχως βέβαια να εξηγούν ποιες βαθύτερες αιτίες οδήγησαν στους συγκεκριμένους συμβιβασμούς. Ισως προέκυψαν από το πουθενά...
Πάντως, φέρνουν όλα τα ζητήματα στα μέτρα τους. Οι ίδιοι που σήμερα καταγγέλλουν τη στρατηγική του ΚΚΕ ως αιτία της εκλογικής του μείωσης στις δεύτερες εκλογές, επειδή έτσι τους συμφέρει, θεωρούν ότι είναι άσχετα με τη στρατηγική του ΚΚΕ πελώρια στρατηγικής σημασίας λάθη, όπως οι συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας! Πάλι επειδή έτσι τους συμφέρει. Μία εκλογική μείωση οφείλεται κατ' αυτούς στη στρατηγική του ΚΚΕ, ενώ λάθη που αφόπλισαν το κίνημα, όχι!...
Η προβληματική στρατηγική είχε ως αποτέλεσμα την ένταξη του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ), το 1943. Κυρίως όμως εκδηλώθηκε την άνοιξη του 1944, όταν αντιπροσωπείες του ΚΚΕ, της κυβέρνησης του βουνού (ΠΕΕΑ), του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ πήραν μέρος στη σύσκεψη του Λιβάνου μαζί με όλους τους αστούς πολιτικούς, που είχαν εγκαταλείψει το λαό στην Κατοχή και από το Κάιρο και το Λονδίνο σχεδίαζαν την υπονομευτική δράση τους κατά του ΕΑΜ, σε συνεργασία με τους Εγγλέζους.Από τη σύσκεψη του Λιβάνου προέκυψε η λεγόμενη κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Το ΕΑΜ πήρε μέρος τελικά σε αυτή την κυβέρνηση με πέντε υπουργούς (Οικονομικών, Γεωργίας, Εργασίας, Εθνικής Οικονομίας, Δημοσίων Εργων) και έναν υφυπουργό (Οικονομικών). Η συγκεκριμένη κυβέρνηση ήρθε στην Ελλάδα μια βδομάδα μετά την απελευθέρωση.
Η συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ σε αυτή την κυβέρνηση συνιστούσε εγκλωβισμό τους στην αστική πολιτική, η οποία είχε στόχο το τσάκισμα του λαϊκού κινήματος και την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων, ώστε να εδραιωθεί και να θωρακιστεί η αστική εξουσία.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι αξιοσημείωτο και το εξής: Η παρουσία έξι ΕΑΜιτών υπουργών στην κυβέρνηση (ανάμεσά τους πρώτα στελέχη του ΚΚΕ, οι Γιάννης Ζεύγος και Μιλτιάδης Πορφυρογένης) όχι μόνο δε συνέβαλε στη λήψη ουσιαστικών φιλολαϊκών μέτρων, αλλά και υποχρέωσε τους ΕΑΜίτες υπουργούς να συναινέσουν σε μέτρα τα οποία δεν είχαν φιλολαϊκό χαρακτήρα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ψηφίστηκε νόμος, άρθρο του οποίου προέβλεπε απολύσεις εργατών. Οριζε: «Βιομηχανικαί Επιχειρήσεις, το προσωπικό των οποίων υπάγεται εις την ασφάλισιν του παρόντος Νόμου δύνανται να θέτουν το πλεονάζον τμήμα τούτου εις κατάστασιν διαθεσιμότητος, συνεπαγομένην αναστολήν της μισθοδοσίας, άνευ λύσεως της εργασιακής σχέσεως»(Εφημερίς της Κυβερνήσεως, 11 Νοέμβρη 1944, αριθμός φύλλου 15).
Την ίδια στιγμή που η πείνα και η εξαθλίωση οργίαζαν, η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας καθόρισε τα μεροκάματα στο ύψος των 240 - 300 δραχμών. Περιττό να ειπωθεί ότι οργίαζε και η κερδοσκοπία, στα παιχνίδια της ανατίμησης της χρυσής λίρας και της συναλλαγής με χρυσές λίρες, την ώρα που η δραχμή ήταν σταθεροποιημένη στη χάρτινη λίρα.
Το αποτέλεσμα ήταν να επικρατεί αναστάτωση στην εργατική τάξη, ενώ η ΓΣΕΕ πραγματοποίησε διάβημα στην κυβέρνηση ζητώντας «αύξηση 50% στα σημερινά μεροκάματα, που είναι 2 - 2½ φορές μεγαλύτερα από τα προπολεμικά, ενώ ο τιμάριθμος για τα βασικά είδη διατροφής είναι σε σύγκριση με τον προπολεμικό 6 - 20. (...) Η ύψωση στις τιμές τις τελευταίες μέρες έχει φέρει σε μεγάλη απελπισία όχι μόνο τον εργατικό κόσμο, αλλά όλες χωρίς εξαίρεση τις φτωχές λαϊκές τάξεις»(«Ριζοσπάστης», 28 Νοέμβρη 1944).
Γιατί συνέβαιναν αυτά; Ηταν αντεργατικές δυνάμεις το ΚΚΕ και το ΕΑΜ; Ασφαλώς όχι! Συνέβαιναν, γιατί από τη στιγμή που το ΚΚΕ παρέμενε στην κυβέρνηση, ήταν υποχρεωμένο να αποδέχεται τη βασική γραμμή της αστικής οικονομικής πολιτικής που εξέφραζε τα συμφέροντα των βιομηχάνων και των μεγαλεμπόρων. Εξ αντικειμένου συρόταν σε αυτή την πολιτική, προκειμένου να μη θυσιάσει τη στρατηγική της Εθνικής Ενότητας. Αλλωστε, και στο πρώτο διάγγελμα της ΠΕΕΑ προς τον ελληνικό λαό η ατομική ιδιοκτησία κατοχυρωνόταν ως δικαίωμα.
Επιβεβαιώνεται (βρίσκεται και εδώ η επικαιρότητα των συμπερασμάτων από εκείνη την περίοδο) ότι η συμμετοχή κομμουνιστών σε διακυβέρνηση πάνω στο καπιταλιστικό έδαφος όχι μόνο δε συμβάλλει στη χάραξη φιλολαϊκής γραμμής, αλλά και εξασθενεί μέχρι και εκμηδενίζει την ικανότητα του Κόμματος να οργανώσει, να προσανατολίσει την ταξική πάλη ενάντια στην εξουσία του κεφαλαίου.
Είναι και αυτή η εμπειρία που δίνει απάντηση στην άποψη πολλών ότι η συμμετοχή του ΚΚΕ σε «κυβέρνηση της αριστεράς» θα περιόριζε την αφερεγγυότητα του ΣΥΡΙΖΑ και θα τον υποχρέωνε να μην τα διπλώσει απέναντι στην επίθεση του κεφαλαίου και της ΕΕ. Αυτό ήταν αδύνατο να συμβεί, από τη στιγμή που η συμμετοχή του ΚΚΕ σε κυβέρνηση με τον ΣΥΡΙΖΑ θα σήμαινε αποδοχή της άποψης ότι είναι δυνατό να υπάρχει φιλολαϊκή πολιτική μέσα στην ΕΕ και με τα μονοπώλια να κυριαρχούν.
Η παραπάνω θέση οδηγεί και στο να είναι λόγια του αέρα ότι η «αριστερή κυβέρνηση» θα καταργήσει τα μνημόνια και τη δανειακή σύμβαση. Είναι λόγια του αέρα γιατί η κατάργησή τους σημαίνει απευθείας σύγκρουση όχι μόνο με την Ευρωζώνη, αλλά και με την ΕΕ. Επομένως, ή συγκρούεσαι με αυτήν, αλλά και με την εγχώρια αστική τάξη και πηγαίνεις τη σύγκρουση μέχρι το τέλος, δηλαδή στην αποδέσμευση και στην κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων, ή αναζητάς διέξοδο μαζί με το κεφάλαιο!...
Στην Κατοχή υπήρξε συμβιβασμός από την πλευρά του ΚΚΕ και με εγχώριες αστικές πολιτικές δυνάμεις και με τους Εγγλέζους, συμβιβασμός που δεν αντανακλούσε τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων, ούτε έδινε ώθηση στην ταξική πάλη. Ας μην ξεχνάμε ότι στον Γ. Παπανδρέου είχε προταθεί να αναλάβει την ηγεσία του ΕΑΜ, αλλά αυτός αρνήθηκε.Στα χρόνια της Κατοχής, γινόταν λόγος για λαϊκή δημοκρατία - λαοκρατία και λαϊκή δημοκρατική επανάσταση, επί της ουσίας ένα στάδιο πριν την επαναστατική εργατική εξουσία, που είχε τα χαρακτηριστικά ενός εκδημοκρατισμένου αστικού καθεστώτος.
Η Β' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (τελευταία βδομάδα του Δεκέμβρη του 1942) υπογράμμισε ως εξής το στόχο του:
«Η συγκρότηση προσωρινής κυβέρνησης από τα κόμματα και οργανώσεις που αγωνίζονται σύμφωνα με τους σκοπούς του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου αμέσως μετά το διώξιμο του ξένου καταχτητή - η οποία θα αποκαταστήσει τις λαϊκές ελευθερίες, θα ενεργήσει ελεύθερο δημοψήφισμα για τη λύση του πολιτειακού ζητήματος και εκλογές συντακτικής εθνοσυνέλευσης με το αναλογικό εκλογικό σύστημα - αποτελεί τον πιο σωστό τρόπο λύσης του εσωτερικού ζητήματος και εξυπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας και του ελληνικού λαού (...) Η πραγματοποίηση του άμεσου πολιτικού σκοπού του Κόμματός μας - εθνική απελευθέρωση και λαοκρατική λύση του εσωτερικού καθεστώτος - αποτελεί στη συγκεκριμένη στιγμή τη μοναδική επαναστατική θέση».
Επιβεβαιώθηκε ότι «ο άμεσος πολιτικός στόχος», δηλαδή το λεγόμενο σκαλοπάτι για να προχωρήσει το κίνημα σε πιο προωθημένους στόχους, όχι μόνο δεν είναι βήμα μπροστά, αλλά αποτελεί πισωγύρισμα.
Εκφραση της παραπάνω γραμμής ήταν και η παρακάτω τοποθέτηση του Γιώργη Σιάντου (Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ) στην ΠΕΕΑ (27.7.1944), σε συζήτηση σχετική με τις διαπραγματεύσεις στο Λίβανο και το ενδεχόμενο συμμετοχής της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση Παπανδρέου:
«...Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό κι αν ακόμα όλος ο κόσμος μάς πει πάρτε την και κάνετε σοσιαλισμό (...) Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, αλλαγές της κατάστασης (...) Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά, μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη».
Αυτή την τοποθέτηση επανέλαβε και το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1945). Η εισήγηση της ΚΕ προς το 7ο Συνέδριο ανέφερε χαρακτηριστικά:
«...Η Συμφωνία του Λιβάνου δεν ήταν λάθος, γιατί ήταν μέσα στην πολιτική μας της εθνικής ενότητας και της ομαλής δημοκρατικής λύσης των εσωτερικών ζητημάτων. Το ίδιο επιδιώξαμε και με τη Συμφωνία της Καζέρτας»(Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1949 - 1968, Β' Τόμος, σελ. 618-619).
Με τη Συμφωνία της Καζέρτας ο ΕΛΑΣ έθετε τις δυνάμεις του κάτω από τις διαταγές του Εγγλέζου στρατηγού Σκόμπι, ο οποίος ορίστηκε «στρατηγός διοικών τας Δυνάμεις εν Ελλάδι».
Ο στόχος για ένα εκσυγχρονισμένο αστικό δημοκρατικό καθεστώς (έστω κι αν το ονομάζαμε λαοκρατία, δεν έχει καμιά σημασία) οδηγούσε σε σύμπτωση και με σειρά πολιτικών δυνάμεων, που είχαν στόχο την εγκαθίδρυση της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η διαφορά βρισκόταν στο εξής: Επρεπε πρώτα να αλλάξουν σε όφελός τους το συσχετισμό δυνάμεων, ώστε να κυριαρχήσουν. Αυτό μπορούσαν να το πετύχουν, όπως και το πέτυχαν, μόνο με την άγρια καταστολή. Και εδώ ακριβώς έγινε η σύγκρουση ανάμεσα σε αυτούς (μαζί τους οι Εγγλέζοι) και το ΕΑΜ. Σε αυτή την περίπτωση λαϊκή ευοίωνη προοπτική αποτελούσε μόνο η σχεδιασμένη σύγκρουση για την εξουσία και μάλιστα στην πιο ευνοϊκή περίοδο και φάση για λογαριασμό των εργατικών - λαϊκών δυνάμεων. Δηλαδή, έτσι ή αλλιώς, συνειδητά ή μη συνειδητά, ετίθετο το θέμα του «ποιος - ποιον».
Τα παραπάνω προβλήματα στρατηγικής δεν αφορούσαν μόνο το ΚΚΕ. Το κομμουνιστικό κίνημα στις καπιταλιστικές χώρες καταγράφηκε ως παράγοντας ανάπτυξης εργατικών αγώνων, αλλά δεν μπόρεσε να παίξει το ρόλο της πραγματικής εργατικής πρωτοπορίας, να οργανώσει την πάλη για την εργατική εξουσία. Η αδυναμία επεξεργασίας επαναστατικής στρατηγικής είχε εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και συνεχίστηκε και μετά από αυτόν.
Τελικά, η στρατηγική του ΚΚΕ άλλαξε το Γενάρη του 1949 (5η Ολομέλεια της ΚΕ), ενώ διαρκούσε ο αγώνας του ΔΣΕ. Και τέθηκε ο στόχος της πάλης για το σοσιαλισμό, γεγονός που παρέκαμπτε το αστικοδημοκρατικό στάδιο.
Επομένως, όταν κρίνεται η στρατηγική του ΚΚΕ, αυτό πρέπει να γίνεται αντικειμενικά και όχι με κορόνες «σύγχρονης εθνικοαπελευθερωτικής πάλης», που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Και δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα γιατί:Η Ελλάδα δε βρίσκεται υπό κατοχή. Υπό κατοχή τη βλέπουν και η «Χρυσή Αυγή» και οι Ανεξάρτητοι Ελληνες και διάφοροι καλοζωισμένοι καθηγητές των τηλεοπτικών παραθύρων. Η αστική τάξη στην Ελλάδα και συμμετέχει και κερδίζει από το πλιάτσικο σε βάρος της εργατικής τάξης και των άλλων φτωχών λαϊκών στρωμάτων.
Από την άλλη τα μέτρα των μνημονίων εφαρμόζονται και στις χώρες που δεν έχουν μνημόνια και άρχισαν να μπαίνουν σε εφαρμογή από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ που την ψήφισαν όλοι πλην του ΚΚΕ. Η καπιταλιστική κρίση επιτάχυνε τα αντιλαϊκά μέτρα.
Αν το ΚΚΕ εγκατέλειπε την παραπάνω ανάλυση και την πολιτική που απορρέει από αυτή, θα προσχωρούσε στη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ, είτε το ήθελε είτε όχι.
Πάντως, είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στο ΚΚΕ γινόταν και γίνεται επίθεση για τη δήθεν λαθεμένη στρατηγική του, κρίνοντας βασικά από το εκλογικό του ποσοστό. Για κανένα άλλο κόμμα δεν έθεσαν τέτοιο ζήτημα και οι αστοί και οι δημοσιογράφοι τους και οι οπορτουνιστές. Ούτε όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έπαιρνε 3-4%, ούτε όταν το ΠΑΣΟΚ καταβαραθρώθηκε από το 42 στο 12%. Και τότε και τώρα η στρατηγική τους ήταν σωστή για το λαό. Αντίθετα, του ΚΚΕ είναι λαθεμένη και όταν ανεβαίνει εκλογικά!...Φυσικό είναι για όσους επιθυμούν μία στρατηγική που θα έχει το σοσιαλισμό στον... ορίζοντα, δηλαδή στη Δευτέρα Παρουσία, αλλά ποτέ ως στόχο αναγκαίο και επίκαιρο.
http://www.kke.gr/istoria/to_eam_kai_to_shmera?morf=1